Tiêm hay uống thuốc kháng sinh tốt hơn?

Em trai tôi đang là sinh viên năm thứ hai trường đại học Xây dựng. Tháng trước em tôi không may bị viêm phổi, phải nằm viện và phải tiêm kháng sinh liều cao.

Tôi rất lạ khi nghe một người bạn nói “khi bị mắc một bệnh nào đó buộc phải dùng tới thuốc kháng sinh, thì tiêm thuốc kháng sinh sẽ giúp bệnh nhanh khỏi hơn, lại ít tác dụng phụ hơn là uống thuốc”, điều đó có đúng không, xin bác sĩ giải đáp giúp?

(phuonghong…@gmail)

Trả lời:

- Quan điểm “khi mắc một bệnh nào đó, buộc phải dùng tới thuốc kháng sinh, thì tiêm kháng sinh sẽ giúp bệnh nhanh khỏi hơn, lại ít tác dụng phụ hơn là uống thuốc” là không chính xác.

Kháng sinh là những chất có nguồn gốc tự nhiên, hoặc bán tổng hợp hoặc tổng hợp có tác dụng đặc hiệu kìm hãm sự phát triển hoặc diệt các vi sinh vật. Do vậy, để nâng cao hiệu quả điều trị và tránh những tác dụng không mong muốn, sử dụng kháng sinh phải theo những nguyên tắc chặt chẽ. Tùy theo loại nhiễm khuẩn, vị trí ổ nhiễm khuẩn, tình trạng người bệnh, có uống được thuốc không, có trong tình trạng cấp cứu không, người già hay trẻ em, có bệnh kèm theo không… mà các kháng sinh được lựa chọn phù hợp. Do cấu trúc hóa học và tính chất của các thuốc nói chung và kháng sinh nói riêng khác nhau nên mỗi thuốc khi được đưa vào sử dụng, sẽ có những liều dùng, khoảng cách giữa các lần dùng và đường dùng khác nhau. Có thuốc dùng được cả đường tiêm, đường uống ví dụ kháng sinh ampicilin, trong khi đó gentamicin, amikacin chỉ dùng được đường tiêm.

Kháng sinh là một loại thuốc đặc hiệu, được sử dụng trong các trường hợp nhiễm khuẩn. Do vậy, khi cần sử dụng kháng sinh, và dùng theo đường nào cần phải được các thày thuốc cân nhắc lựa chọn. Không tự động lựa chọn sử dụng kháng sinh khi chưa được thầy thuốc chỉ định. Nếu dùng đường uống mà cho kết quả tương tự đường tiêm thì ưu tiên đường uống hơn vì vừa dễ sử dụng, giá thành rẻ, ít tai biến.

Kháng sinh dùng đường tiêm có những ưu điểm và nhược điểm nhất định. Ưu điểm: Thuốc hấp thu trực tiếp và hoàn toàn vào máu, nhanh chóng đến được ổ nhiểm khuẩn để có tác dụng và đạt hiệu quả cao. Nhược điểm: Cần phải có dụng cụ thích hợp như bơm tiêm, dụng cụ tiêm truyền, bơm tiêm điện…; Cần có sự giúp đỡ của cán bộ y tế có trình độ chuyên môn nghiệp vụ nhất định vì bệnh nhân không thể tự tiêm cho mình; Tiêm gây đau đớn cho bệnh nhân; Vì có tác dụng nhanh, hấp thu trực tiếp vào máu, nên kháng sinh đường tiêm có thể gây tai biến rất nặng nề nếu cơ thể không dung nạp thuốc, nếu tiêm sai quy cách, hoặc do bệnh nhân dị ứng thuốc gây shock phản vệ có thể tử vong; Khi dùng đường tiêm có thể tăng nguy cơ nhiễm khuẩn, lây chéo viêm gan virus B, C, hoặc HIV..., tạo ổ abces nơi tiêm…

Do vậy, chỉ dùng kháng sinh tiêm trong các trường hợp sau: Bệnh nhân không nuốt được, tổn thương hệ tiêu hóa, nôn trớ liên tục…; Tình trạng nhiễm khuẩn nặng, rối loạn hấp thu đường tiêu hóa; Cần khống chế ngay tình trạng nhiễm khuẩn tiến triển nhanh như trong nhiễm khuẩn máu do não mô cầu.

PGS.TS. Nguyễn Trọng Thông
Trưởng Bộ môn Dược lý - Trường Đại học Y Hà Nội