Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ sẽ làm cho trẻ khó chịu và biếng ăn vì xuất hiện những màng giả màu trắng ở lưỡi của trẻ gây vướng víu. Bệnh không nguy hiểm nhưng gây ảnh hưởng đến việc ăn uống của các bé. Cha mẹ nên có biện pháp thích hợp để điều trị tưa lưỡi cho bé đúng cách.

Những nguyên nhân khiến bé bị tưa lưỡi

Tưa lưỡi ở trẻ do nấm

Thủ phạm gây nên chứng tưa lưỡi ở trẻ nhỏ là do một loại nấm, phổ biến là nấm Candida albican. Loại nấm này thường cư trú và sinh sống trong đường ruột.

Thông thường nếu nấm Canida và vi khuẩn E.coli trong đường ruột được cân bằng thì sẽ không gây nên phiền toái nào cho bé. Tuy nhiên, trong một trường hợp nào đó, do việc sử dụng thuốc kháng sinh cũng là một trong những nguyên nhân khiến nấm candida phát triển hay đối với những trẻ nhỏ có hệ thống miễn dịch kém cũng dễ có nguy cơ bị tưa lưỡi.

Khi bị tưa do nấm, lưỡi bé xuất hiện những đốm trắng giống với cặn sữa trên bề mặt. Bé có thể bị đau rát, dẫn tới kém ăn.

Khi thấy bé có những dấu hiệu như trên bạn hãy đưa bé đi khám. Bác sĩ có thể cho bé uống một số loại kháng sinh để tiêu diệt nấm gây bệnh tưa lưỡi.

Tưa lưỡi do virus

Lưỡi và lợi của bé có nhiều vết loét nhỏ, trú ngụ dưới những lớp màng trắng. Khi màng trắng này bị bong, bé sẽ bị đau rát khi nhai, nuốt thức ăn. Bé chảy nhiều nước dãi, miệng hôi và có thể bị sốt cao.

Khi đưa trẻ đi khám, bác sĩ thường cho bé thuốc bôi miệng có chứa kháng sinh và chất sát trùng để tiêu diệt virus gây bệnh. Triệu chứng tưa lưỡi ở bé sẽ giảm dần và khỏi hẳn sau đó 4-5 ngày.

Trường hợp tưa lưỡi do uống kháng sinh

Tưa lưỡi ở bé cũng có thể xảy ra khi bé phải sử dụng một số loại thuốc kháng sinh trong thời gian dài. Vì khi ấy, kháng sinh tiêu diệt những vi khuẩn có lợi và làm sinh sôi những vi khuẩn gây hại trong khoang miệng bé. Trường hợp này, bạn nên lau miệng, nhất là lưỡi bé thật sạch sau mỗi lần uống thuốc. Tình trạng tưa lưỡi ở bé sẽ mất đi sau một khoảng thời gian ngừng uống thuốc mà bạn không cần dùng bất kỳ biện pháp can thiệp nào.

Chăm sóc bé bị tưa lưỡi như thế nào

Nếu bé đã bước vào tuổi ăn dặm, bạn nên cho bé dùng những loại thức ăn mềm, dạng lỏng để miệng bé không bị đau rát. Trong quá trình mang bệnh, bạn không nên để bé tiếp xúc với các bé khác để tránh nguy cơ lây nhiễm.

Bạn nên vệ sinh miệng cho bé hàng ngày. Với bé bú bình, bạn có thể cho bé uống 1-2 thìa nước sôi để nguội sau khi bú và dùng miếng gạc nhỏ, nhúng nước muối loãng pha ấm, lau nhẹ lưỡi, lợi cho bé. Bạn nên bế bé đứng hoặc ngồi (tránh tư thế nằm) và tránh tác động sâu vào vùng đáy lưỡi vì có thể kích thích các cơ ở họng, khiến bé bị nôn trớ. Với bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, bạn không nhất thiết phải cho bé uống thêm nước đun sôi để nguội sau khi bú.

Bé trên 1 tuổi, bạn có thể sử dụng mật ong vệ sinh miệng, họng cho bé. Bởi vì nồng độ đường tự nhiên trong mật ong được coi như chất sát khuẩn tốt. Ngoài ra, bạn cũng nên vệ sinh bầu vú, bình đựng sữa trước và sau khi bé bú để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn.

Những bé bị tưa lưỡi thích hợp ăn các loại hoa quả có tính lạnh, như lê, dưa hấu, chuối, xoài… và không nên để bé ăn nhiều trái vải, vì vải nóng, ăn nhiều chỉ khiến cơ thể bé thêm bực bội, khó chịu.

Lưu ý

Bạn không nên dùng dụng cụ đánh tưa lưỡi cho bé thường xuyên, chỉ nên vệ sinh miệng cho bé một cách nhẹ nhàng nhất.

Có nhiều người do chưa hiểu rõ về tưa lưỡi muốn tìm mọi cách để cạo sạch đi những đốm trắng này cho bé, nhưng điều này là vô ích và sẽ khiến bé bị chảy máu lưỡi. Ngoài ra, nếu dùng gạc hoặc khăn xô chà xát mạnh, có thể gây tổn thương niêm mạc lưỡi bé.

Không nên dùng mật ong đánh tưa lưỡi cho trẻ

Mật ong có nhiều độc tố botulium, tác động lên dây thần kinh cơ, gây liệt, thậm chí tử vong. Trẻ dưới 1 tuổi (đặc biệt dưới 6 tháng) có nguy cơ ngộ độc cao với độc tố này, do vậy không được cho bé dùng mật ong cũng như đánh tưa bằng mật ong.

Bé Su Su (2 tháng tuổi, TP HCM) hay quấy khóc, không chịu bú. Chị Mai, mẹ bé phát hiện trên lưỡi con mình xuất hiện những đốm trắng, dân gian thường gọi là bệnh tưa lưỡi. Nghe nhiều người mách lấy mật ong tẩm vào khăn rồi đánh lưỡi cho con thì sẽ hết nên chị làm theo. Thấy hiệu quả nên chị coi đây là kinh nghiệm nằm lòng.

Mới đây, khi bé bị tưa, chị Mai lại tiếp tục chữa cho con bằng mật ong như lần trước, nhưng thấy cháu lên cơn co giật. Chị Mai vội vàng cho con nhập viện. Các bác sĩ cho biết bé Su Su bị ngộ độc mật ong nhưng may không gặp nguy hiểm.

Không được may mắn như bé Su Su, bé Nguyễn Văn Nam (Hà Nội) đã phải nhập viện trong tình trạng bị ngộ độc nặng, liệt cơ cũng do mẹ bé thường xuyên đánh tưa lưỡi bằng mật ong.

Đánh tưa lưỡi bằng mật ong là kinh nghiệm dân gian truyền đời, được nhiều người cho là có hiệu quả nhưng khoa học hiện đại chứng minh phương pháp này nguy hiểm với trẻ nhỏ.

Bác sĩ Hà Thị Loan, Khoa Khám Bệnh, Bệnh viện Nhi Trung ương, cho biết trong mật ong có nhiều độc tố botulium, tác động lên dây thần kinh cơ, gây liệt. Nếu ngộ độc nặng có thể tử vong. Trẻ dưới một tuổi (đặc biệt dưới 6 tháng) có nguy cơ ngộ độc cao với độc tố này, do vậy không được cho bé dùng mật ong cũng như đánh tưa bằng mật ong.

Cách phòng ngừa tưa lưỡi cho trẻ sơ sinh

Tưa lưỡi theo y khoa là nấm lưỡi, do loại nấm có tên khoa học là candida albicans gây ra. Những trẻ sinh thiếu tháng hoặc do môi trường âm đạo của người mẹ trong quá trình mang thai bị viêm nhiễm có nguy cơ mắc tưa cao hơn. Ngoài ra, vệ sinh núm vú giả, dụng cụ pha sữa không kỹ có thể tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển. Để phòng bệnh nấm lưỡi ở trẻ, các mẹ nên cho trẻ ăn uống hợp vệ sinh, khi cho trẻ bú sữa xong, phải rửa bình thật sạch. Tráng lại bình sữa bằng nước sôi trước khi pha sữa cho trẻ để khử trùng.

Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý để vệ sinh khoang miệng. Không cho trẻ ăn bánh kẹo, đồ ăn vặt, nước ngọt vào buổi tối để tránh tạo điều kiện cho nấm lưỡi phát triển.

Ngoài ra, các bà mẹ đang trong giai đoạn cho con bú nên giữ vệ sinh cá nhân tốt, vệ sinh vú mẹ mỗi ngày.

Làm sạch tưa lưỡi đúng cách

Khi trẻ bị tưa lưỡi, các mẹ không nên cậy những chấm trắng trên lưỡi trẻ vì sẽ gây chảy máu, dẫn đến nhiễm trùng. Nên dùng gạc thấm nước muối sinh lý xoa lên lưỡi bé.

Do bệnh dễ tái phát nên sau khi hết triệu chứng vẫn phải tiếp tục đánh tưa lưỡi cho trẻ với nước muối sinh lý loại 0,9% hai ngày/lần. Sau khi đánh tưa cho trẻ xong không nên cho trẻ bú ngay, mà nên chờ ít nhất 20 phút mới cho bú hoặc cho trẻ ăn.

Nếu trẻ bị tưa nặng nên đưa đến khám để được tư vấn cách dùng thuốc đặc trị nấm.

Chữa tưa lưỡi mà không phải dùng thuốc cam

Trung tâm Chống độc của Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) thời gian qua đã ghi nhận 134 trường hợp trẻ ngộ độc chì do dùng thuốc cam, chủ yếu dùng để chữa tưa lưỡi. Vậy nếu không dùng thuốc cam, có thể dùng thuốc gì để chữa tưa lưỡi an toàn, hiệu quả cho trẻ?

Nhiều cách chữa nguy hiểm

Bệnh tưa miệng xảy ra hàng ngày rất nhiều, nhất là ở các bé sơ sinh thiếu tháng nhẹ cân hay ốm yếu, đang tuổi bú sữa (thường dưới 4 tháng tuổi), ít nước bọt, khô miệng. Nguồn lây do nấm Candida Albicans (thường trú ở âm đạo phụ nữ có môi trường toan- axít). Sữa đọng trong miệng bé lên men chua (axít) thuận lợi cho nấm này phát triển tạo thành màu trắng bao phủ niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, vòm miệng và có thể lan xuống cả hầu, họng.

Hiện nay, các bậc cha mẹ thường chữa tưa lưỡi cho con bằng các biện pháp dân gian, nhưng không kiểm soát được nên khá nguy hiểm đến sức khỏe của con em. Chẳng hạn việc sử dụng mật ong, nước cốt rau ngót tươi hoặc nước trà xanh đặc để bôi. Cách này khá tốt nhưng cha mẹ phải dùng ngón tay cọ, miết làm bật hết màng trắng, gây đau đớn cho bé. Chưa kể tay người cọ bẩn, có thể gây nhiễm khuẩn đường miệng.

Cách thức phổ biến là sử dụng thuốc cam. Thực tế điều trị thời gian gần đây cho thấy nhiều bài thuốc cam nhiễm chì nặng, từ đó ảnh hưởng lâu dài tới sức khoẻ của trẻ. Đã có 134 trường hợp trẻ nhiễm chì đầu năm 2012. Trước đó, ngành y tế không thể thống kê đã có bao nhiêu trẻ ngộ độc như vậy.

Về phía ngành y, cán bộ y tế thường hướng dẫn cha mẹ bôi thuốc nước Tây y như Xanh Mêthylen, hoặc Tím Gentian. Cách điều trị này khỏi chậm và làm dây bẩn ra quần áo, giường chiếu, chăn màn… Ngoài ra, các bác sĩ cũng kê đơn dùng thuốc chống nấm có hoá chất độc hại nhất định như Nystalin, Clotrimazole, Itracomazole, Fluconazole, Barax (hàn the), rất đáng ngại cho sức khoẻ của bé.

Điều trị tưa miệng đơn giản mà an toàn

Từ thực tế điều trị, tôi giới thiệu một cách chữa tưa miệng trẻ em bằng thuốc Tây y có tính kiềm tốt, rất an toàn là Natri Bicarbonat (Nabica, NaHCO3), thường gọi là thuốc muối chữa bệnh dạ dày. Thuốc này chúng ta mua dễ dàng tại hàng thuốc tân dược, 1 gói nhỏ Nabica loại 5gr giá 1.000 đồng.

Cách dùng là lấy 1 thìa nhỏ Nabica hoà tan trong 4 thìa nước sôi, khuấy kỹ, đợi thật nguội thì bỏ cặn, chỉ lấy nước trong. Đó là dung dịch Nabica bão hoà 25%. Sau mỗi lần trẻ bị tưa miệng bú xong, ta nhỏ một giọt dung dịch này vào miệng (kể cả lúc bé đang ngủ vẫn nhỏ dễ dàng). Nếu mồm bé quá khô nên nhỏ 1-2 giọt nước sạch rồi mới nhỏ 1-2 giọt dung dịch. Với dung dịch này, dù bị tưa nặng cũng sạch tưa chỉ trong 24 giờ.

Tôi đã chữa cho hàng trăm cháu bé khỏi tưa lưỡi nặng trong 1 ngày bằng phương pháp này. Năm 2004, tôi đã có công văn đề nghị Bộ Y tế nghiên cứu, xây dựng phác đồ điều trị tưa lưỡi cho trẻ bằng phương pháp này và Vụ Y học cổ truyền đã có văn bản xác nhận đây là cách chữa hợp lý. Tuy nhiên, tới giờ Bộ Y tế vẫn chưa ban hành phác đồ điều trị nói trên. Nhân đây tôi cũng kiến nghị: Các công ty dược nên sản xuất dung dịch Nabica này thành từng lọ nhỏ, bán rộng rãi ở các cơ sở vệ sinh, y tế xã phường để các bậc cha mẹ ở nông thôn dễ tiếp cận với thuốc để chữa bệnh cho con, thay thế cho các loại thuốc cam độc hại chưa được kiểm chứng về chất lượng.

Cách trị tưa lưỡi cho trẻ

Hỏi: Cháu được 5.5 tháng . tôi dùng Nystatin đánh tưa cho cháu có được không ? , Lưỡi cháu rât nhiều tưa, đánh sáng sạch thì sau 1 ngày là dầy một lớp trắng phủ lưỡi . Sáng đánh tưa thì cháu ăn ngon miệng nhung nếu để 2 ngày không đánh là cháu ăn kém hơn . Lúc đó miệng thở hơi hôi và hơi có vị chua (như vị của thức ăn trớ ra vậy). Xin bác sĩ giụp vì mỗi lần đánh tưa tôi hay phải đưa sâu vào để chà bề mặt lưỡi, cháu bị ọe ( ra rớt) tôi sợ cháu quen và hay ợ . Xin cảm ơn!

Trả lời của bác sỹ chuyên khoa nhi:

Tưa lưỡi là những màng giả màu trắng ngọc trai ở niêm mạc miệng, đặc biệt là mặt trên của lưỡi. Những màng này bám khá chặt vào niêm mạc, gây vướng víu và đau làm cho trẻ khó nuốt và khó chịu.

Nguyên nhân chính là do nấm Candida albicans gây ra, thường xuất hiện ở trẻ yếu, nhất là trẻ sơ sinh thiếu tháng. Cũng có khi do người mẹ bị nấm âm đạo nên trẻ sẽ nhiễm bệnh ngay sau khi chào đời.

Mầm bệnh cũng có thể đến từ đầu vú cao su, dụng cụ pha sữa. Trẻ bú xong không được vệ sinh miệng tốt, cặn sữa ứ đọng lâu ngày cũng lên men, tạo điều kiện cho nấm Candida albicans phát triển, gây tưa lưỡi.

Xử lý: Cần giữ vệ sinh vú mẹ và các vật dụng cho trẻ (rửa sạch, luộc kỹ), giữ tay trẻ sạch sẽ.

Thuốc: Trước đây và cho đến nay mọi người thường mách bảo nhau cách quấn mảnh gạc sạch vào đầu ngón tay trỏ, tẩm vào mật ong để đánh tưa. Đánh tưa đến khi sạch màng giả trẻ rất đau rát vì màng giả bám chặt vào niêm mạc. Đánh xong miệng lưỡi trẻ đỏ ửng, đau rát đến nỗi sợ bú. Nhưng điều quan trọng hơn là trong mật ong thường có độc tố của loại vi khuẩn có tên là clostridium botulium tiết ra, độc tố này độc với thần kinh cơ, gây liệt cơ. Vì vậy không nên dùng mật ong để đánh tưa.

Tốt nhất là cho trẻ uống Nystatin – loại thuốc kháng nấm có tác dụng đặc hiệu với Candida albicans. Liều dùng do bác sĩ chỉ định. Bạn cũng có thể áp dụng bài thuốc dân gian sau: Lấy một ít lá rau ngót rửa sạch, ngâm thuốc tím để diệt khuẩn rồi giã nát, vắt lấy nước cốt. Dùng gạc mềm thấm nước này, nhẹ nhàng lau lưỡi cho trẻ mỗi ngày 2 lần.

Để phòng tưa lưỡi, cần giữ vệ sinh vú mẹ và các vật dụng cho bữa ăn của trẻ. Khi ăn xong, nên vệ sinh miệng sạch sẽ cho bé bằng nước muối sinh lý (natri clorid).

Trị tưa lưỡi cho trẻ theo kinh nghiệm dân gian

Hỏi: Cháu tôi đã 5 tháng tuổi, nhưng lưỡi bị tưa trắng, biếng ăn. Có người nói đó là viêm lưỡi bản đồ. Vậy, nên chữa trị như thế nào, mong được giải đáp. Cảm ơn bác sĩ!

Trả lời của bác sỹ chuyên khoa nhi: Đây là một chứng bệnh thường gặp ở nhũ nhi, bệnh không nguy hiểm nhưng gây ảnh hưởng không ít đến việc ăn uống của các cháu. Vì không được khám trực tiếp nên chúng tôi không thể đưa ra một chẩn đoán và cách thức điều trị chính xác cho cháu. Gia đình nên đưa cháu đi khám tại các cơ sở y tế và xin lời khuyên của bác sĩ.

Về khía cạnh y học cổ truyền, trước mắt, có thể sử dụng một trong những bài thuốc dân gian đơn giản sau đây:

Lấy một ít lá rau ngót, rửa sạch, ngâm thuốc tím như ngâm rau sống, sau đó đem giã nát, vắt lấy nước cốt, dùng gạc mềm thấm dịch thuốc đánh lưỡi cho cháu, mỗi ngày 2 lần. Chú ý động tác phải nhẹ nhàng và khéo léo.

Dùng vỏ quả dưa hấu 30 gr, băng phiến 3 gr, mật ong lượng vừa đủ. Vỏ dưa hấu đốt cháy thành than, băng phiến tán mịn, hai thứ trộn đều với nhau và hòa với một chút mật ong với lượng vừa phải rồi đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày làm từ 2-4 lần, dùng tăm bông thấm cao thuốc rồi bôi một lớp mỏng trên mặt lưỡi.

Để dự phòng, khi cho trẻ bú hoặc ăn xong nhớ cho uống nước đầy đủ và nhỏ vào miệng trẻ 1 – 2 giọt mật ong loại tốt…