Hoa hồng cho bác sĩ kê toa: Đại dịch cần chặn đứng

Thực trạng các hãng dược hối lộ với những khoản tiền khổng lồ cho bác sĩ kê toa là “chuyện thường ngày” ở nhiều nước trên thế giới, không riêng gì ở VN. Không ít nước đã lên tiếng chỉ trích gay gắt, thậm chí ban hành luật cải tổ y tế để chống lại hành vi vô đạo đức này.

Các hãng dược chi đậm để bác sĩ kê đơn những loại thuốc đắt tiền - Ảnh: Guardian

Bác sĩ Arnold Kassanoff ở Dallas, Texas (Mỹ) kể món quà tuyệt vời nhất mà ông từng nhận là một chuyến du lịch đến Monaco (Pháp) cùng vợ vào năm 1982, và nhà tài trợ là một hãng dược phẩm. “Họ cho biết mọi chi phí đều đã được thanh toán, từ tiền phòng khách sạn, tiền ăn, tiền boa, tiền taxi..., ngoại trừ tiền chơi cờ bạc”. Khi đó, hãng dược phẩm này vừa phát minh một loại thuốc mới, và họ muốn bác sĩ Kassanoff kê đơn cho các bệnh nhân của ông.

“Các hãng dược đã bắt đầu tặng quà cho các bác sĩ ngay từ khi họ còn đang mài đũng quần trên ghế giảng đường của các trường đại học y dược - bác sĩ Kassanoff tiết lộ - Kể từ ngay thời điểm đó, bạn đã thấm luật chơi”.

Hối lộ giả danh “nghiên cứu lâm sàng”

Theo cuốn Thấu hiểu sự tương tác giữa ngành công nghiệp dược và các bác sĩ (tác giả là bác sĩ Shaili Jain ở Wisconsin, Mỹ, do Nhà xuất bản ĐH Cambridge, Anh phát hành), các hãng dược Mỹ đầu tư 15-25 tỉ USD mỗi năm cho hoạt động tiếp thị, trong đó một phần rất lớn dành cho cái gọi là “giáo dục y tế”, mua quà biếu, hoa hồng... cho các bác sĩ kê đơn. Chỉ riêng trong năm 2006, tổng số tiền dành cho hoạt động “giáo dục y tế” cho các bác sĩ đã lên đến 2,6 tỉ USD. Cứ mỗi 11 bác sĩ tại Mỹ là có một đại diện của các hãng dược chăm sóc.

Trên thực tế, cái gọi là “giáo dục y tế” này là những cuộc hội thảo được tổ chức trong các khách sạn sang trọng, để các hãng dược giới thiệu những loại thuốc mới, đi kèm với đó là những món quà tặng hậu hĩ và những phong bì nặng tay cho người tham dự. Bác sĩ Arnold Relman, giáo sư Trường đại học y dược Harvard, mô tả một buổi hội thảo được tổ chức vào tháng 6-2007 như sau: hội thảo diễn ra tại Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại ở New York, kèm theo một bữa tiệc sang trọng với những chai rượu trị giá hàng nghìn USD. Tất cả đều do Hãng Pfizer tài trợ từ A đến Z. Chỉ cần đến dự là mỗi bác sĩ đã nhận được một phong bì 150 USD.

Bác sĩ Rudy Mueller ở New York thường xuyên được mời tham dự những cuộc hội thảo kiểu như vậy. Ông cho biết một lần trong năm 2008, một hãng dược đề nghị ông kê đơn loại thuốc trị chứng cholesterol cao mới nhất của hãng này cho bốn bệnh nhân với số tiền hoa hồng là 2.000 USD. Ngoài tiền hoa hồng, ông còn được tặng riêng một chuyến nghỉ mát ở Florida trị giá 10.000 USD. Hãng dược này gọi chuyện lót tay này bằng một từ rất mỹ miều “nghiên cứu lâm sàng”!

“Đó là hành vi hối lộ - bác sĩ Mueller thừa nhận - Và đó cũng là thủ đoạn tiếp thị vô cùng hiệu quả. Nó khiến các bác sĩ thay đổi thói quen kê đơn. Đơn giản là bạn đã bị rơi vào tròng”.

Bác sĩ Relman khẳng định việc các hãng dược chi hoa hồng, quà biếu... cho các bác sĩ kê đơn là hành vi “đáng xấu hổ và vi phạm đạo đức”. “Rõ ràng là các bác sĩ sẽ mang cảm giác mắc nợ và do đó sẽ kê đơn những loại thuốc mà các hãng dược muốn. Điều quan trọng là tất cả chi phí trên đều được tính vào tiền thuốc, đẩy giá thuốc tăng vọt”. Ngoài ra, theo bác sĩ Jerome Kasserir - biên tập viên tạp chí y học danh tiếng New England Journal Of Medicine (Anh), giá thuốc còn tăng thêm bởi đại diện các hãng dược thường tiếp thị những loại thuốc mới nhất và đắt tiền nhất.

“Chiến thuật của các hãng dược là làm sao để các bác sĩ kê đơn những loại thuốc đắt tiền này, thay vì những loại thuốc khác cùng loại cũng tốt không kém nhưng rẻ hơn” - bác sĩ Kasserir cho biết.

Một tỉ lệ chi phí rất đáng kể đã được các hãng dược hối lộ cho các bác sĩ  - Ảnh: Consumer Warning

Trên thực tế, các nước phương Tây, ví dụ như Mỹ, đã có nhiều đạo luật để chống lại hiện tượng các hãng dược hối lộ bác sĩ kê đơn.

Từ năm 2008, Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ đã cấm các hãng dược tặng quà giá trị trên 20 USD và không trả tiền cho các chuyến du lịch của các bác sĩ. Tuy nhiên, luật này vẫn có kẽ hở là các hãng dược vẫn có thể mời các bác sĩ dự tiệc sau những buổi “hội thảo giáo dục”. Lệnh cấm tặng quà giá trị lớn hay các chuyến du lịch sang trọng cũng chưa được thắt chặt.

Tháng 1-2009, hai thượng nghị sĩ Mỹ Chuck Grassley và Herb Kohl đề xuất dự luật buộc các hãng dược, thiết bị y tế phải báo cáo các khoản tiền hoặc quà tặng trên 100 USD cho các bác sĩ lên Bộ Y tế Mỹ. Ngày 23-3, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã ký thông qua luật này trong gói cải tổ y tế Mỹ. Theo luật này, chính quyền Mỹ sẽ phạt 10.000 USD hãng dược nào không báo cáo thông tin. Trường hợp cố tình vi phạm sẽ bị phạt 100.000 USD.

“Công chúng có quyền được biết về mối quan hệ giữa các bác sĩ với các hãng dược - thượng nghị sĩ Grassley khẳng định - Các bệnh nhân cần phải biết liệu họ có thể hoàn toàn tin tưởng các bác sĩ được hay không”.

Theo Hiếu Trung